Korzyści, które może przynieść stosowanie aspektów społecznych w oparciu o nowe Prawo zamówień publicznych

W obowiązującym obecnie Prawie zamówień publicznych znajdują się rozwiązania, które pozwalają uwzględniać dodatkowe korzyści społeczne przy udzielaniu i realizacji zamówień publicznych. Są to rozwiązania, które były obecne w poprzedniej ustawie, niektóre z nich uległy jedynie niewielkim modyfikacjom. Informacje o tych rozwiązaniach znaleźć można w VADEMECUM ZAMÓWIEŃ SPOŁECZNYCH.

Stosowanie przez zamawiających rozwiązań pozwalających uwzględniać korzyści społeczne określa się jako społeczne zamówienia publiczne. Idea społecznych zamówień publicznych narodziła się w latach 90-tych ubiegłego wieku w Unii Europejskiej. Początkowo Unia zachęcała zamawiających do uwzględniania korzyści społecznych, z czasem wprowadziła takie możliwości w dyrektywach unijnych dotyczących zamówień publicznych. Przyjęte w prawie unijnym rozwiązania są dobrowolne, kraje członkowskie, aby skorzystać z nich, muszą je uwzględnić w prawie krajowym. Tak się stało w przypadku polskiego Prawa zamówień publicznych.

Istota społecznych zamówień publicznych polega na tym, że zamawiający mogą określić takie warunki dostępu do postępowania, kryteria oceny ofert albo wymogi związane z przedmiotem zamówienia, które pozwalają osiągać ważne dla nich, ale przede wszystkim dla społeczeństwa korzyści. Potencjalne te korzyści są ogromne, bo w Unii Europejskiej co roku udziela się kilka milionów zamówień publicznych. W Polsce samych zamówień o wartości co najmniej 130 tys. złotych netto udziela się rocznie ponad 130 tysięcy.

Skala osiąganych korzyści zależy przede wszystkim od powszechności stosowania aspektów społecznych w zamówieniach publicznych. Dlatego ważne jest, aby zamawiający korzystali z klauzul społecznych, bo tak potocznie nazywane są rozwiązania pozwalające uwzględniać aspekty społeczne w zamówieniach publicznych. Działa tu efekt skali, im częściej klauzule społeczne będą wykorzystywane, tym większe korzyści będzie można osiągnąć w wymiarze gminy, powiatu, regionu, kraju i całej Unii Europejskiej. Wydaje się, że zamawiający w Polsce, choć już znają klauzule społeczne, nadal rzadko je stosują, bo nie mają świadomości, jakie efekty społeczne może to przynieść. Warto więc pokazać, na podstawie praktycznych doświadczeń, główne korzyści społeczne osiągane dzięki społecznym zamówieniom publicznym.

Najważniejsze korzyści uzyskiwane bezpośrednio dzięki klauzulom społecznym to przede wszystkim:

—  realizacja zamówień przez podmioty ekonomii społecznej zatrudniające osoby zagrożone wykluczeniem społecznym i prowadzące ich integrację społeczną i zawodową,

—  realizacja przez podmioty ekonomii społecznej zamówień na usługi społeczne, zdrowotne, kulturalne czy zadania z zakresu rewitalizacji,

—  zatrudnianie przy realizacji zamówień osób należących do grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, np. bezrobotnych, osób z niepełnosprawnością, bezdomnych czy chorych psychicznie,

—  obowiązek zatrudniania przy realizacji zamówień pracowników na umowy o pracę,

—  realizacja zamówień przy użyciu produktów czy usług, przy których wytworzeniu lub świadczeniu przestrzegane są standardy społeczne i środowiskowe,

—  ułatwienie dostępu do przedmiotu zamówień ich użytkownikom, w szczególności osobom z niepełnosprawnością.

Efekty bezpośrednie wykorzystywania klauzul społecznych służą, przy konsekwentnym ich stosowaniu, do osiągania istotnych korzyści pośrednich:

—  wsparcia integracji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym,

—  wsparcia rozwoju podmiotów ekonomii społecznej, zarówno w sferze ekonomicznej, jak i w sferze pożytku publicznego,

—  zwiększania szans osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym na znalezienie trwałego zatrudnienia,

—  tworzenia lokalnych/regionalnych miejsc pracy w podmiotach ekonomii społecznej, niekoniecznie tylko dla osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym,

—  realizacji zamówień przez lokalnych/regionalnych wykonawców - podmioty ekonomii społecznej,

—  uspołecznieniu świadczenia usług istotnych dla obywateli, np. usług opiekuńczych czy usług w sferze rewitalizacji poprzez ich realizację przez lokalne podmioty ekonomii społecznej,

—  zwiększeniu bezpieczeństwa socjalnego pracowników, dzięki zatrudnianiu ich na umowy o pracę,

—  podniesieniu jakości życia, w szczególności osób z niepełnosprawnościami i seniorów poprzez zwiększenie ich dostępu do przestrzeni, budynków i usług publicznych,

—  rozwojowi lokalnemu/regionalnemu poprzez zwiększanie potencjału lokalnych/regionalnych podmiotów ekonomii społecznej.

Z punktu widzenia zamawiających, w szczególności samorządów lokalnych, społeczne zamówienia publiczne służą również:

—  zwiększeniu efektywności wydatkowania środków publicznych, bo za te same lub niewiele większe pieniądze wydatkowane na realizację zamówień publicznych osiągane są dodatkowe korzyści społeczne,

—  oszczędnościom w wydatkach publicznych, powstającym dzięki tak zwanym kosztom zaniechania, na przykład w zakresie zasiłków społecznych, które nie muszą być wypłacane osobom z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym pracującym dzięki klauzulom społecznym,

—  wspieraniu działań w sferze polityki społecznej podejmowanych przez samorządy i przez państwo, na przykład w zakresie aktywizacji zawodowej czy integracji społecznej,

—  budowaniu pozytywnego wizerunku zamawiających.