W 2019 roku zaczęły obowiązywać dwie nowe ustawy: ustawa z dnia 11 września 2019 roku Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2019 poz. 2019 z póżn. zm.) oraz ustawa z dnia 11 września 2019 roku Przepisy wprowadzające ustawę Prawo zamówień publicznych (Dz. U. 2019 poz. 2020 z późn. zm.). Obie ustawy już obowiązują, ale wchodzą w życie 1 stycznia 2021 roku, aby dać czas na przygotowanie się do ich stosowania.
Nowa ustawa Prawo Zamówień Publicznych zastępuje obecnie obowiązującą ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo Zamówień Publicznych. Nie zmienia generalnej konstrukcji systemu zamówień publicznych, ale wprowadza szereg modyfikacji obecnych przepisów, a także nowe, dotychczas nieprzewidziane w prawie rozwiązania.
W zakresie rozwiązań pozwalających uwzględniać aspekty społeczne zmiany w nowym Prawie Zamówień Publicznych w porównaniu z obecnym są niewielkie. Pozostają wszystkie rozwiązania stosowane obecnie, opisane w niniejszym Vademecum Zamówień Społecznych. Zmienia się natomiast numeracja artykułów, które są podstawą ich stosowania. Nowa ustawa wprowadza również kilka drobnych zmian dotyczących klauzul społecznych. Dwie najważniejsze to:
- dodanie do grup marginalizowanych społecznie, które obejmuje klauzula zastrzeżona, zatrudnieniowa i usługowa, osób poszukujących pracy, niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących innej pracy zarobkowej oraz osób usamodzielnianych, czyli osób opuszczających, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, itp.,
- rezygnacja z możliwości określania wyższego niż 30% wskaźnika zatrudnienia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w klauzuli zastrzeżonej.
Nowe Prawo Zamówień Publicznych wprowadza natomiast kilka nowych mechanizmów, które dotyczą stosowania klauzul społecznych. Najważniejszym z nich jest obowiązek dokonania - przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego - analizy potrzeb i wymagań. Analizę wykonuje zamawiający i musi ona dotyczyć m.in. możliwości uwzględnienia aspektów społecznych. Oznacza to, że zamawiający przed przygotowaniem każdego postępowania o udzielenie zamówienia o wartości min. 130 tys. złotych, będzie musiał zastanowić się nad możliwością zastosowania klauzul społecznych oraz innych rozwiązań pozwalających uwzględniać aspekty społeczne. Pomóc w tym może nasze Vademecum Zamówień Społecznych.
Drugie rozwiązanie to wprowadzenie nowej zasady udzielania zamówień, zasady efektywności ekonomicznej. Zgodnie z nią zamawiający ma obowiązek udzielenia zamówienie w sposób zapewniający zarówno najlepszą jakość przedmiotu zamówienia w stosunku do środków, które zamawiający może przeznaczyć na jego realizację, jak i najlepszy stosunek nakładów do efektów, w tym efektów społecznych, które można uzyskać na przykład dzięki stosowaniu klauzul społecznych. Powinno to zachęcić zamawiających do stosowania społecznych zamówień publicznych.
Nowym rozwiązaniem jest także możliwość przeprowadzenia przez zamawiającego wstępnych konsultacji rynkowych w celu przygotowania postępowania i poinformowania potencjalnych wykonawców o swoich planach i wymaganiach dotyczących zamówienia. W konsultacjach może być uwzględniona kwestia zastosowania aspektów społecznych, mogą w nich również uczestniczyć podmioty ekonomii społecznej.
Ustawa przewiduje, że rząd będzie przygotowywał czteroletnią politykę zakupową państwa, w której określi priorytetowe działania w obszarze zamówień publicznych, w tym także w zakresie społecznych zamówień publicznych. Organy administracji rządowej w oparciu o politykę zakupową państwa będą musiały przygotować własne strategie zarządzania zamówieniami publicznymi.