Możliwości zlecania zadań publicznych podmiotom ekonomii społecznej

Zlecanie w trybie pożytku publicznego, zlecanie w trybie ustawy Prawo Zamówień Publicznych, zlecanie zadań finansowanych ze środków UE

Zadania publiczne są realizowane i finansowane przez administrację publiczną. W przypadku samorządu gminy czy powiatu realizatorami zadań publicznych są urzędy gmin/miast/starostwa powiatowe oraz wyspecjalizowane jednostki, np. ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, przedszkola, szkoły, biblioteki, domy kultury, samorządowe zakłady opieki zdrowotnej, szpitale czy też spółki komunalne. Realizacja zadań publicznych może być także – zgodnie z ustawą o finansach publicznych oraz ustawą o samorządzie gminnym, ustawą o samorządzie powiatowym i ustawą o samorządzie województwa – zlecana podmiotom zewnętrznym, w tym także podmiotom ekonomii społecznej.
Samorządy terytorialne odpowiadają za realizację wielu, różnych zadań publicznych. Najczęściej dzieli się je na szeroko rozumiane usługi, dostawy towarów/produktów oraz roboty budowlane. Podmioty ekonomii społecznej najczęściej świadczą różnego rodzaju usługi, stąd wśród zadań samorządowych najbardziej dla nich interesujące są te, które mają charakter usługowy. Szczególne znaczenie mają tak zwane usługi komunalne, bo zaspokajają bieżące i ważne potrzeby zbiorowe mieszkańców. Do usług komunalnych zaliczyć można:

• usługi administracyjne związane z rejestracją prowadzeniem ewidencji, np. wydawanie dokumentów, wprowadzanie do rejestrów, wydawanie zezwoleń, wydawanie decyzji administracyjnych,
• usługi społeczne: ochrona zdrowia, rozwój kultury, ośrodki sportowe, oświata, opieka społeczna, mieszkania komunalne, bezpieczeństwo publiczne,
• usługi techniczne: zaopatrzenie w energię elektryczną, ciepłownictwo, cmentarnictwo,
• usługi transportu publicznego, transport zbiorowy, transport specjalny (osoby niepełnosprawne), infrastruktura transportowa,
• usługi zaopatrzenie w wodę oraz kanalizacja,
• gospodarka odpadami: składowanie odpadów, ich utylizacja, recycling,
• gospodarowanie terenami zielonymi.

Zakres usług komunalnych zależy od kompetencji danej jednostki samorządu określonych prawem. Najszersze kompetencje mają w tym zakresie gminy. W praktyce podmioty ekonomii społecznej najczęściej świadczą usługi społeczne oraz usługi w zakresie gospodarowania terenami zielonymi.
Gmina, powiat i samorząd województwa realizują także kompleksowe programy w zakresie pomocy i polityki społecznej czy też programy zdrowotne, które obejmują szereg różnorodnych zadań służących pełniejszej realizacji potrzeb mieszkańców.
Realizacja większości zadań publicznych może być zlecane podmiotom zewnętrznym, decyzje w tym zakresie należą do władz samorządowych. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych podstawowym sposobem zlecania realizacji zadań publicznych, w tym usług publicznych, są zamówienia publiczne.
Alternatywnym do zamówień publicznych sposobem jest zlecanie zadań publicznych w oparciu o ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ten sposób dotyczy zlecania zadań wyłącznie organizacjom pozarządowym oraz innym podmiotom wymienionym w ustawie prowadzącym działalność pożytku publicznego. Zadania publiczne przeznaczone do zlecenia organizacjom pozarządowym powinny być określone w rocznych i/lub wieloletnich programach współpracy przyjmowanych w drodze uchwał rad gmin, rad powiatów, sejmików województwa, a w przypadku administracji rządowej zarządzeń ministra czy wojewody.
Ustawy mogą określać także inne sposoby zlecania zadań publicznych, tak jest na przykład w przypadku zadań z zakresu zdrowia publicznego czy sportu (tabela 1). Odrębne sposoby dotyczą zlecania zadań finansowanych ze środków unijnych (tabela 2).

Tabela 1: wybrane sposoby zlecania realizacji zadań publicznych

Sposób zlecania zadań publicznych	Podstawa prawna	Zakres zadań	Potencjalni wykonawcy	Tryby zlecania zadań	Forma finansowania
Zamówienia publiczne o wartości równej lub większej niż 130 tys. zł	Ustawa Prawo zamówień publicznych	Każde zadanie publiczne, którego wartość jest równa lub większa niż 130 tys. zł netto	Każda osoba fizyczna i prawna będąca w stanie zrealizować zamówienie, w tym także podmioty ekonomii społecznej, ale w ramach działalności gospodarczej lub odpłatnej pożytku publicznego	Podstawowy tryb zlecania to przetarg nieograniczony, ale ustawa przewiduje także 7 innych trybów	Zapłata za wykonywane zamówienie publiczne
Zamówienia publiczne o wartości mniejszej niż 130 tys. zł	Regulamin wewnętrzny zamawiającego oraz obowiązuje prawo	Każde zadanie publiczne, którego wartość jest mniejsza niż 130 tys. zł netto	Każda osoba fizyczna i prawna będąca w stanie zrealizować zamówienie, w tym także podmioty ekonomii społecznej, ale w ramach działalności gospodarczej lub odpłatnej pożytku publicznego	Zamawiający może określić różne tryby, najczęściej stosowanym jest zapytanie ofertowe	Zapłata za wykonywane zamówienie publiczne
Zlecanie zadań w sferze pożytku publicznego	Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie	Zadania mieszczące się w sferze pożytku publicznego określone w ustawie	1.  Organizacje pozarządowe. 2.  Kościelne osoby prawne i jednostki organizacyjne. 3.  Stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego. 4.  Spółdzielnie socjalne. 5.  Spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy o sporcie, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych, a także nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników. Tylko w ramach działalności odpłatnej lub nieodpłatnej pożytku publicznego.	Podstawowy tryb to otwarty konkurs ofert, ustawa przewiduje dodatkowo tryb pozakonkursowy oraz inne formy wsparcia realizacji zadań publicznych	Bezzwrotna dotacja
Zlecanie zadań z zakresu zdrowia publicznego	Ustawa o zdrowiu publicznym	Zadania mieszczące się w sferze zdrowia publicznego określone w ustawie	Każda osoba fizyczna i prawna będąca w stanie zrealizować zadanie, w tym także podmioty ekonomii społecznej, ale w ramach działalności gospodarczej lub odpłatnej pożytku publicznego	Konkurs ofert	Bezzwrotna dotacja
Zlecanie zadań z zakresu sportu	Ustawa o sporcie	Zadania mieszczące się w sferze sportu określone w ustawie	Jak w przypadku zlecania zadań w sferze pożytku publicznego.	Konkurs ofert	Bezzwrotna dotacja

Tabela 2: sposoby zlecania realizacji zadań publicznych finansowanych ze środków unijnych

Sposób zlecania zadań publicznych	Podstawa prawna	Zakres zadań	Zlecający zadanie	Potencjalni wykonawcy	Tryby zlecania zadań	Forma finansowania
Zlecanie zadań o wartości do 20 tys. zł	Ustawa o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 oraz Wytyczne w zakresie kwalifikowalności wydatków w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności na lata 2014-2020	Każde	Każdy podmiot dysponujący środkami unijnymi	Każda osoba fizyczna i prawna będąca w stanie zrealizować zadanie, w tym także podmioty ekonomii społecznej, ale w ramach działalności gospodarczej lub odpłatnej pożytku publicznego	Bezpośrednio	Zapłata za wykonane zadanie publiczne
Zlecanie zadań o wartości powyżej 20 tys. zł do 50 tys. zł		Każde			Rozeznanie rynku	Zapłata za wykonane zadanie publiczne
Zlecanie zadań o wartości większej niż 50 tys. zł i mniejszej niż 130 tys. zł		Każde			Zasada konkurencyjności	Zapłata za wykonane zadanie publiczne
Zlecanie zadań o wartości równej lub większej niż 130 tys. zł		Każde	Tylko podmioty niepubliczne nie stosujące PZP		Zasada konkurencyjności	Zapłata za wykonane zadanie publiczne
Zlecanie zadań o wartości równej lub większej niż 130 tys. zł	Ustawa Prawo zamówień publicznych	Każde	Tylko podmioty publiczne		Podstawowy tryb zlecania to przetarg nieograniczony, ale ustawa przewiduje także 8 innych trybów	Zapłata za wykonywane zamówienie publiczne
Każde zadanie, niezależnie od wartości	Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie	Mieszczące się w sferze pożytku publicznego	Tylko podmioty publiczne	Jak przy pożytku publicznym	Podstawowy tryb to otwarty konkurs ofert, ustawa przewiduje dodatkowo tryb pozakonkursowy oraz inne formy wsparcia realizacji zadań publicznych	Bezzwrotna dotacja

Podmioty ekonomii społecznej mogą więc ubiegać się o zlecenie realizacji zadań publicznych w ramach różnych rodzajów prowadzonej przez siebie działalności.

Rodzaje działalności podmiotów ekonomii społecznej
a sposób zlecania zadań publicznych

Zamówienia publiczne

Model zlecania zdań publicznych z zastosowaniem klauzul społecznych

Model opiera się o zlecanie zadań w formule zamówień publicznych. Klauzule społeczne, które są jego fundamentem, dotyczą wyłącznie zamówień publicznych. Dlatego dalej będziemy się koncentrować wyłącznie na zamówieniach publicznych. Więcej informacji o zlecaniu zadań w sferze pożytku publicznego i innych formach współpracy samorządów terytorialnych z organizacjami pozarządowymi znajdziecie m.in. w publikacji „Materiały dotyczące finansowych instrumentów współpracy samorządów terytorialnych i organizacji pozarządowych” oraz na portalu www.ngo.pl
Zamówienia publiczne, czyli umowy na realizację zadań publicznych finansowe ze środków publicznych, udzielane są w oparciu o ustawę Prawo zamówień publicznych. Co do zasady stosuje się ją do udzielania zamówień, których wartość jest równa lub większa niż 130 tys. zł netto, choć ustawa przewiduje szereg wyjątków. Prawa zamówień publicznych nie stosuje się do udzielania zamówień, których wartość jest mniejsza niż 130 tys. zł Zasady udzielania tego rodzaju zamówień określają sami zamawiający w regulaminach lub innych dokumentach wewnętrznych.
Prawo zamówień publicznych szczegółowo określa w jaki sposób i na jakich warunkach można udzielać zamówień. Przewiduje osiem trybów udzielania zamówień, ale podstawowym i w praktyce powszechnie stosowanych jest przetarg nieograniczony, w którym wziąć może udział każdy podmiot spełniający warunki określone przez zamawiającego. Jedną z podstawowych zasad udzielania zamówień jest ich konkurencyjność, czyli zagwarantowanie równego dostępu do możliwości realizacji zamówienia wszystkim uprawnionym podmiotom.
Najczęściej stosowanym trybem udzielenia zamówienia o wartości równej lub większej niż 130 tys. zł jest przetarg nieograniczony. Zamawiający organizując przetarg musi udostępnić publicznie ogłoszenie o zamówieniu oraz specyfikację warunków zamówienia. Informacje, które powinny zostać zamieszczone w ogłoszeniu określone są w rozporządzeniu Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii. 

Uszczegółowieniem i rozwinięciem informacji zawartych w ogłoszeniu jest specyfikacja warunków zamówienia. Podstawowe jej elementy określone są w Prawie zamówień publicznych. SWZ musi zawierać co najmniej:

• nazwę (firmę) oraz adres zamawiającego,
• tryb udzielenia zamówienia,
• opis przedmiotu zamówienia,
• termin wykonania zamówienia,
• warunki udziału w postępowaniu oraz wykaz oświadczeń lub dokumentów, potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia,
• informacje o sposobie porozumiewania się zamawiającego z wykonawcami,
• wymagania dotyczące wadium,
• termin związania ofertą,
• miejsce oraz termin składania i otwarcia ofert,
• opis sposobu obliczenia ceny, opis kryteriów, którymi zamawiający będzie się kierował przy wyborze oferty, wraz z podaniem wag tych kryteriów i sposobu oceny ofert,
• informacje o formalnościach, jakie powinny zostać dopełnione po wyborze oferty w celu zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego,
• wymagania dotyczące zabezpieczenia należytego wykonania umowy,
• istotne dla stron postanowienia, które zostaną wprowadzone do treści zawieranej umowy w sprawie zamówienia publicznego,
• ogólne warunki umowy albo wzór umowy,
• pouczenie o środkach ochrony prawnej przysługujących wykonawcy w toku postępowania o udzielenie zamówienia.

Aby ułatwić przygotowanie oferty, do specyfikacji warunków zamówienia zamawiający dołączają formularz oferty.

Przykład SWZ postępowania na prace ogrodniczo-porządkowe:  http://zzw.waw.pl/zamowienia-publiczne/zamowienia-powyzej-130-000/3-pn-2021/?b=94

W przypadku zamówień publicznych, których wartość nie przekracza 30 tys. euro najczęściej stosowanym trybem udzielenia zamówienia jest zapytanie ofertowe.

Przykład zapytania ofertowego na zakup materiałów biurowych: https://bogatynia.naszops.pl/zamowienia-publiczne-do-30000-euro/zamowienie-artykuly-biurowe-2021

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych i Prawem zamówień publicznych o realizację zamówień publicznych może ubiegać się każda osoba fizyczna i prawna, która jest wstanie to zrobić. Wszelkie odstępstwa od tej zasady są możliwe, o ile przewiduje je prawo unijne i prawo krajowe. Swoistym odstępstwem od tej zasady są klauzule społeczne, w tym także te, które ułatwiają dostęp do zamówień publicznych podmiotom ekonomii społecznej.